Een veilig werk- en meldklimaat is essentieel voor elke organisatie. Medewerkers moeten zich vrij voelen om vermoedens van misstanden of ongewenst gedrag bespreekbaar te maken – zonder angst voor gevolgen. Dit draagt bij aan een open, gezonde en integere werkomgeving.

Om dit te waarborgen, is sinds 18 februari 2023 de Wet bescherming klokkenluiders van kracht. Deze wet verplicht organisaties met 50 medewerkers of meer om een duidelijke meldregeling te hebben. Ook zzp’ers, stagiairs, uitzendkrachten en sollicitanten vallen nu onder de bescherming van deze wet.

Ongewenste omgangsvormen vallen daarnaast onder psychosociale arbeidsbelasting (PSA): stress op de werkvloer veroorzaakt door sociale of organisatorische factoren. De gevolgen kunnen groot zijn – van spanningen in het team tot langdurige uitval van medewerkers.

Wat is integriteit?

Integriteit betekent doen wat klopt.
Of anders gezegd: het gedrag van een medewerker of organisatie stemt overeen met de geldende normen, waarden en (spel)regels – zowel intern als maatschappelijk. Wie integer werkt, handelt zorgvuldig, transparant en verantwoordelijk.

Integer werken betekent:

• Betrouwbaarheid tonen – zeggen wat je doet en doen wat je zegt
• Handelen in lijn met je functie, organisatiecultuur en wet- en regelgeving
• Rekening houden met het maatschappelijk belang

Het waarborgen van integriteit vraagt om actief beleid, ook wel integriteits- of ethiekmanagement genoemd. Hierbij horen heldere normen, een meldprocedure, trainingen én een veilige meldcultuur.

Download hieronder een PDF over vertrouwenspersonen en integriteit (via huisvoorklokkenluiders.nl).

Veel mensen twijfelen:

• “Is dit wel ernstig genoeg?”
• “Is het wel mijn plek om dit te melden?”
• “Wat gebeurt er met mijn melding – of met mij?”

Daarom is het cruciaal dat medewerkers weten dat zij beschermd zijn. De Wet bescherming klokkenluiders biedt die bescherming:

• De identiteit van de melder moet geheim blijven
• De melder mag niet benadeeld worden
• De werkgever draagt de bewijslast als dat toch gebeurt
• Extern melden mag ook (bijv. bij het Huis voor klokkenluiders, ACM, IGJ, AFM)

Hieronder vind je herkenbare voorbeelden van situaties die kunnen wijzen op een schending van integriteit of een misstand binnen een organisatie:

🔹 Onregelmatigheden

Een leidinggevende laat structureel onduidelijk of onvolledig rapporteren over veiligheidsincidenten, waardoor er geen maatregelen worden genomen. Medewerkers voelen zich onveilig, maar durven dit niet aan te kaarten.

Een medewerker signaleert dat er binnen een subsidietraject fouten worden gemaakt in de verantwoording van uitgaven. Deze fouten worden genegeerd, ook na interne signalering.

🔹 Overtreding van de gedragscode

Een manager spreekt zich in vergaderingen regelmatig seksistisch uit, terwijl de organisatie juist inzet op inclusie. Medewerkers voelen zich hierdoor buitengesloten, maar vrezen voor hun baan als ze dit melden.

Een medewerker gebruikt zijn werkmail om op sociale media politieke uitspraken te doen uit naam van de organisatie, in strijd met de gedragsrichtlijn.

🔹 Fraude

Een financieel medewerker declareert structureel privé-uitgaven als zakelijke kosten. Hij heeft toegang tot het systeem en wordt pas na maanden ontdekt.

Een leidinggevende keurt opzettelijk dubbele rekeningen goed van een bevriende leverancier, in ruil voor persoonlijke gunsten.

🔹 Corruptie en omkoping

Een projectleider gunt een grote opdracht aan een bedrijf waarin zijn partner aandeelhouder is – zonder dit te melden of de aanbestedingsregels te volgen.

Een medewerker krijgt cadeaus en uitnodigingen van een leverancier, terwijl er belangrijke beslissingen over samenwerking op tafel liggen. Hij maakt hierover geen melding bij de organisatie.

🔹 Misstand van maatschappelijk belang

In een zorginstelling wordt regelmatig medische zorg afgewezen op basis van kosten, ondanks dat dit tegen wettelijke richtlijnen ingaat en risico’s voor patiënten veroorzaakt.

Download hieronder een PDF over vertrouwenspersonen en integriteit (file:///Users/saffira/Downloads/Brochure_Communiceren_Over_+Integriteit.pdf).

Bij integriteitsschendingen of vermoedens van misstanden is niet alleen het feitelijke gedrag van belang, maar ook hoe dat gedrag wordt ervaren. Wat voor de één voelt als een praktische werkwijze, kan voor een ander onveilig, onzorgvuldig of onethisch aanvoelen. Denk aan het overslaan van regels 'om snelheid te maken' of het negeren van signalen om belangen te beschermen.

Daarom is het belangrijk om gedrag, processen en beslissingen bespreekbaar te maken – zeker wanneer ze raken aan vertrouwen, eerlijkheid of verantwoordelijkheid. Alleen zo ontstaat er ruimte voor zorgvuldigheid en herstel, en wordt voorkomen dat signalen worden genegeerd of weggedrukt.

Als vertrouwenspersoon ben ik geen onderzoeker of beoordelaar. Ik doe geen waarheidsvinding. Mijn rol is om medewerkers een veilige plek te bieden om hun ervaring te delen, gevoelens te verkennen en – als zij dat willen – samen te kijken welke stappen passend zijn.

Als extern vertrouwenspersoon ben ik een onafhankelijke en toegankelijke gesprekspartner voor medewerkers die te maken hebben met (vermoedens van) integriteitsschendingen of misstanden. Ik bied ondersteuning wanneer medewerkers ergens meezitten, twijfelen over wat ze zien of ervaren, of niet weten welke stappen ze kunnen of mogen zetten. Mijn inzet richt zich op:

• Een veilige gespreksruimte bieden voor het delen van zorgen, signalen of vermoedens
• Ondersteuning bij het structureren van een melding – intern of extern
• Uitleg over rechten, plichten en mogelijke gevolgen van een melding
• Ondersteuning voor de vermeend beschuldigde in situaties waarin hoor en wederhoor belangrijk is
• Geen oordeel of bemiddeling, maar begeleiding en helderheid
• Geanonimiseerde rapportage van signalen richting organisatie, indien afgesproken

Daarnaast adviseer ik organisaties over het opzetten of verbeteren van een meldregeling, het formuleren van integriteitsbeleid of het versterken van een veilige meldcultuur. Bij spoedsituaties ben ik snel inzetbaar, eventueel met directe opschaling via collega LVV-register vertrouwenspersonen.

• Wil je een heldere meldregeling opstellen?
• Twijfel je als medewerker of iets een misstand is?
• Wil je een veilig meldklimaat creëren in je organisatie?

Neem dan gerust contact met mij op.
Samen zorgen we voor duidelijkheid, zorgvuldigheid en veiligheid.

Instructie filmpje Huis voor Klokkenluiders:

https://youtu.be/mAHDVkRxw1Y?list=TLGGnWT3Qig2TIUzMDA0MjAyNQ